انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
تغییرات میدان تنش در منطقه گذار بین زاگرس و مکران با استفاده از وارونسازی سازوکار کانونی زمینلرزهها
1
13
FA
شاهرخ
پوربیرانوند
استادیار پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران
beyranvand@iiees.ac.ir
10.30499/ijg.2020.221729.1253
وارونسازی تانسور تنش با استفاده از سازوکار کانونی زمینلرزهها یکی از روشهای مورد استفاده در مطالعه تنشهای زمینساختی است. در این مطالعه با استفاده از این روش، راستای تنش بیشینه افقی در منطقه گذار بین زاگرس و مکران تعیین شده است. نتایج، نشاندهنده تغییرات زیاد در راستای محورهای اصلی تنش در این منطقه است. در اطراف تنگه هرمز، محورهای تنش افقی بیشینه میچرخند و الگوی پیچیدهای را نشان میدهند. این چرخش در سمت راست خط عمان، بهصورت ساعتگرد از باختر به خاور حول این خط فرضی اتفاق میافتد، اما در سمت دیگر، بهخصوص جایی که جزیره قشم قرار دارد، جهتگیریهای متقاطع تنش افقی بیشینه نشاندهنده پیچیدگی میدان تنش است. احتمال دارد که تفاوت خصوصیات پوسته اقیانوسی و قارهای مسئول تفاوت در جهتگیریهای میدان تنش در این منطقه باشد. راستاهای تنش بیشینه افقی با توجه به روند امتداد گسلهای فعال منطقه، بهخوبی با سازوکار گسلش در مناطق مورد مطالعه همخوانی دارد. دیگر روشهای ژئوفیزیکی نیز چرخش مشابهی را در اطراف تنگه هرمز به نمایش میگذارند و این راستاها با اطلاعات حاصل از آنها سازگارند. این مطالعه میتواند با فراهم کردن نگرشی نو، به درک ساختار و فرایندهای زمینساختی در این منطقه پیچیده کمک کند.
زمینساخت,تنش,زاگرس,سازوکار کانونی,مکران,منطقه گذار,وارونسازی
https://www.ijgeophysics.ir/article_110677.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_110677_b508e51f1a2f566d8deb3a69b43378fe.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
پایش ماهوارهای توزیع زمانی- مکانی آب بارششُو در جوّ ایران با استفاده از دادههای Aqua/AIRS
15
31
FA
کوهزاد
رئیس پور
استادیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
raispour@znu.ac.ir
10.30499/ijg.2020.229652.1269
آب بارششُو یکی از فراسنجهای مهم در مطالعات هواشناسی و فیزیک ابر است که نقش مهمی در پیشبینی هوا و بارش دارد. در این مطالعه از دادههای آب بارششُو سنجنده AIRS مستقر بر ماهواره Aqua، با گامهای زمانی ماهانه و مکانی <sup>°</sup>1´<sup>°</sup>1 برای دوره آماری سالهای 2019–2003 استفاده شد. پس از کنترل کیفی و پیشپردازش دادههای استخراجشده، از نرمافزارهای تخصصی مانند ArcGIS،ENVI و Grads برای ساخت لایههای شبکهای، برداری و جداول اطلاعاتی بر اساس مرز جغرافیایی کشور ایران استفاده شد. دادهها رقومی بودند و مقدار عددی آنها برابر میزان آب بارششُو برحسب میلیمتر (mm) به ازای هر پیکسل یا یاخته بود که برای مشاهدات سالانه، فصلی و سالانه برآورد شد. بر اساس نتایج، میانگین آب بارششُو در جوّ ایران mm 13 است که در مقایسه با میانگین آب بارششُو جوّ جهانی (mm 22)، کم بودن مقدار آب بارششُو را در جوّ ایران نشان میدهد. از سوی دیگر، میزان آب بارششُو در جوّ ایران توزیع زمانی و مکانی همگنی ندارد بهطوریکه در میان ماههای بررسیشده، بیشترین میزان مربوط به ماه ژولای و کمترین میزان مربوط به ماه ژانویه است. در میان فصول، بیشترین مقدار آب بارششُو در فصل تابستان و کمترین میزان آن در فصل زمستان برآورد شد. به لحاظ مکانی نیز کمترین میزان آب بارششُو بر فراز سلسله جبال زاگرس و بیشترین میزان آن در نواحی ساحلی جنوب و شمال متمرکز است. رفتار آب بارششُو جوّ ایران در طول سری زمانی حاکی از افزایشی بودن روند آن است. روند افزایشی آب بارششُو میتواند بازخورد افزایش دما در پهنه ایران تلقی شود و بررسی آن از منظر تغییر اقلیم نیز اهمیت دارد.
آب بارششُو,سنجنده AIRS,توزیع زمانی- مکانی,جوّ ایران
https://www.ijgeophysics.ir/article_110938.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_110938_078eb65937532b582c17815e1c15995a.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
شبیه سازی ایجاد امواج باد تحت تاثیر استهلاک ناشی از بسترریزدانه در خلیج دیلم
33
49
FA
فاطمه
عامری
دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران
fatemeh.ameri@ut.ac.ir
سید عباس
حق شناس
استادیار، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران
sahaghshenas@ut.ac.ir
سرمد
قادر
0000-0001-9666-5493
دانشیار، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران
sghader@ut.ac.ir
10.30499/ijg.2020.232507.1271
تأثیر لایه گلی نرم بر روند تشکیل امواج ناشی از باد در آبهایی که عمق کم و میانی دارند، در خلیج دیلم به کمک مدل عددی-طیفی SWAN بررسی شده است. بندر دیلم در شمال غربی خلیج فارس واقع شده است و بهشدت تحت تأثیر انباشتههای ریزدانه و گل سیالی است که بیشتر برخاسته از اروندرود است. نتیجه عبور امواج سطحی از روی بستر تشکیل یافته از ریزدانههای چسبنده، کاهش ارتفاع موج در امتداد خط انتشار موج است. صحتسنجی با کمک دادههای اندازهگیری میدانی موجود در خلیج دیلم برای فوریه و مارس سال 2007 انجام گرفته است. شبیهسازی اولیه با مدل SWAN بدون اعمال اثر لایه گل سیال، تمایل فراتخمین برای ارتفاع موج مشخصه را نشان میدهد. افزایش زبری بستر برای بهبود نتایج شبیهسازی موج، استهلاک بیشتر برای ارتفاع موج مشخصه با فرکانسهای پایینتر از 25/0 را نشان میدهد و روی امواج با فرکانس بالاتر تأثیر زیادی دیده نمیشود. در مطالعات میدانی، استهلاک امواج برای امواج با فرکانسهای بالاتر مشاهده شده است. در شبیهسازیهای انجامشده، دقت مناسب شبیهسازی با استفاده از پارامترهای مختلف مدل و استفاده از فرایند کالیبراسیون محقق نشد؛ لذا پس از اعمال اثر لایه گل سیال در مدل نسل سوم ایجاد و انتشار امواج SWAN، نتایج شبیهسازیهای نهایی با اعمال اثر اندرکنش امواج با لایه گل سیال، بهبود درخور توجهی را نشان میدهد. مقایسه نتایج شبیهسازی بر کارآمد بودن این روش در شبیهسازی ایجاد و انتشار امواج روی سواحل ریزدانه گلی دلالت دارد.<br />
امواج ناشی از باد,شبیهسازی امواج,مدل SWAN,سواحل ریزدانه گلی,اندرکنش موج و لایه گل سیال,استهلاک امواج
https://www.ijgeophysics.ir/article_113716.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_113716_9ed5a1f1ee2e94fbc0b765b6e5f4fec8.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
ارائه راهبرد خودکار بهروزرسانی مدل سرعت به کمک کاهش برونراند عمقی باقیمانده در حالت وجود تغییرات جانبی و بیهنجاری سرعت
83
51
FA
احسان
آقابرار
دانش آموخته کارشناسی ارشد، لرزه شناسی، دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
ehsan.ean@gmail.com
مهرداد
سلیمانی منفرد
0000-0003-4755-4214
دانشیار دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
mehrdad.soleimani2005@gmail.com
امین
روشندل کاهو
0000-0002-2214-2558
دانشیار دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
roshandel@shahroodut.ac.ir
10.30499/ijg.2020.219223.1251
وجود تغییرات جانبی در سرعت انتشار موج در محیط و وجود بیهنجاریهای سرعت، بهویژه بیهنجاریهایی که تباین مثبت زیادی با مقدار سرعت زمینه دارند، در کنار ساختارهای زمینشناسی با هندسه پیچیده، تصویرسازی لرزهای را با دشواری روبهرو میکند. وجود بیهنجاری سرعت باعث نادرست شدن مقدار سرعت در سلولهای مجاور بیهنجاری در بهروزرسانی مدل سرعت خواهد شد. کنترل و تصحیح برونراند رخدادهای بازتابی در ورداشت تصویر مشترک، روش مرسوم در بهروزرسانی مدل سرعت است. به همین دلیل افزایش دقت تصویر لرزهای در حوزه عمق نیازمند کاهش میزان برونراند عمق باقیمانده در ورداشت عمقی مشترک است. در روشهای مرسوم، فرایند بهروزرسانی مدل سرعت و کاهش برونراند عمق باقیمانده، با معرفی پارامتر گاما که برابر با نسبت مدل سرعت دقیق به مدل سرعت اولیه است، به فرایند تعیین مقدار بهینه پارامتر گاما تغییر میکند. در روش پیشنهادی در این تحقیق، برای کاهش زمان فرایند بهروزرسانی مدل سرعت و افزایش دقت مدل سرعت نهایی، با تعیین بازه و گام افزایش مناسب، همه جوابهای ممکن برای پارامتر گاما درنظرگرفته میشود و با استفاده از همه مدلهای سرعت، تصویرسازی عمقی صورت میگیرد. سپس با توجه به میزان برونراند عمق در ورداشت عمقی مشترک، پارامتر گاما در بالا و پایین بیهنجاری سرعت در مدل لایهای و سلولهای اطراف بیهنجاری در مدل شبکهای با بازه و گام جدید دوباره تعیین میشود، مدلهای جدید سرعت بهدستمیآید و دستچین کردن خودکار مقادیر سرعت در این محدودهها دوباره انجام میشود. فرایند پیشنهادی روی یک مدل مصنوعی و دو داده واقعی مربوط به شمال شرق و غرب ایران، اولی با داشتن تغییرات جانبی و دومی با وجود سازند پرسرعت گچساران اجرا شد. نتایج نشان داد که روش پیشنهادی، تغییرات مدل سرعت را خوب مدل میکند و باعث بهبود تصویر لرزهای در مقایسه با روش معمول میشود.
بیهنجاری سرعت,تصویرسازی لرزهای,برونراند عمق باقیمانده,ورداشت عمقی مشترک,ورداشت تصویری مشترک
https://www.ijgeophysics.ir/article_111727.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_111727_25c268ee7806fe5d9350344b927d1e4f.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
وارونسازی نامقید غیرخطی دادههای مغناطیسی با استفاده از الگوریتم زیرمسئله ناحیه اعتماد
85
103
FA
روح الله
فریدی
دانش آموخته کارشناسی ارشد، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
r.faridi@ut.ac.ir
رضا
قناتی
استادیار موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
rghanati@ut.ac.ir
10.30499/ijg.2020.222532.1255
مقاله حاضر به وارونسازی نامقید غیرخطی دادههای مغناطیسی به کمک الگوریتم منطقه مورد اعتماد میپردازد. روشهای معمول وارونسازی مبتنی بر ماتریس تغییرات و ماتریس هسین، در صورت انتخاب نامناسب مقدار اولیه، به کمینههای محلی و درنتیجه، تخمین مدلی دور از واقعیت زمین منجر میشوند. برای غلبه بر این مشکل، روش منطقه مورد اعتماد پیشنهاد میشود که خواص همگرایی بسیار مناسبی دارد. در این الگوریتم، اطلاعات گردآوریشده درباره تابع هدف، برای ساختن یک مدل سادهتر از آن استفاده میشود. در این روش، محدود کردن مدل به ناحیه اطراف نقطه کنونی، سبب میشود مدل در آن ناحیه، رفتاری شبیه به تابع هدف داشته باشد؛ ازاینرو به جای کمینهسازی تابع هدف میتوان مدل را در یک ناحیه کمینه کرد. در این مقاله، الگوریتم منطقه مورد اعتماد با روش لونبرگ- مارکوارت مقایسه میشود که از یک الگوریتم جستجوی خطی بهره میبرد. برایبهینهسازی توابع استاندارد ریاضی - که علاوه بر کمینه سراسری، کمینههای محلی نیز دارند- از الگوریتم مذکور استفاده شده است تا توانایی آن، بررسی و نتایج آن با روش جستجوی خطی نیوتن مقایسه شود. همچنین الگوریتم پیشنهادی برای وارونسازی دادههای مصنوعی و واقعی بیهنجاری مغناطیسی با اشکال هندسی گسل، استوانه و صفحه نازک بهکارگرفته شده و نتایج آن با نتایج وارونسازی روش لونبرگ- مارکوارت مقایسه شده است. در هر دو حالت، مدلسازی عددی، کارایی و برتری این روش را نسبت به روش لونبرگ- مارکوارت بهترتیب در بهینهسازی و وارونسازی نشان میدهد.
وارونسازی غیرخطی,روش منطقه مورد اعتماد,روش لونبرگ- مارکوارت,روش جستجوی خطی
https://www.ijgeophysics.ir/article_113811.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_113811_710ea18dac08cd92d02486cfa2584e14.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
تأثیر ساخت سد گتوند بر پارامترهای اقلیمی دما، رطوبت و بارش
105
117
FA
محمد حسام
محمدی
دانشجوی دکتری، گروه علوم زمین، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
mohamadi.hessam@gmail.com
محمود
صفر
پژوهشگر پسادکتری هواشناسی، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
amsafar@ut.ac.ir
حسین
رفیق زاده
کارشناسی فیزیک، دانشگاه یزد، یزد، ایران
mso321@iran.ir
حجت
قربانی
پژوهشگر پسادکتری هواشناسی، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
rainboygreen@gmail.com
سید حسین
خان شقاقی
کارشناسی ارشد هواشناسی، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
khan.shaghaghi@yahoo.com
10.30499/ijg.2020.233702.1275
سدها نه تنها در زمینه مزایای ساخت، بلکه به دلیل تأثیرشان بر محیط نیز مطالعه میشوند. از مزایای احداث سدها میتوان به تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی، کنترل سیلاب و ایجاد نیروگاه برق اشاره کرد. به دلیل ایجاد سطح تبخیر بزرگ در پشت سدها، ممکن است تأثیر محیطی آنها بر پارامترهای اقلیمی و بومسازگان منطقه محل استقرار، مزایای احداث آنها را تحت تأثیر قرار دهد.<br /> در این نوشتار، تأثیر احداث سد گتوند بر سه پارامتر رطوبت، دما و بارش با استفاده از دادههای پنج ایستگاه هواشناسی در محدوده جغرافیایی محل استقرار سد، در بازه زمانی 1380 تا 1396 به روش تحلیل روند سریهای زمانی، در مقیاسهای ماهانه و سالانه با بهرهگیری از شیوه ناپارامتری برآوردکنندگی شیب سن و آزمون من- کندال بررسی و ارزیابی شد. نتایج دادههای سه ایستگاه نزدیک محل استقرار سد و مقایسه آنها با دادههای دو ایستگاه همدیدی دور از سد (ایستگاههای شاهد) نشان میدهند که پس از آبگیری سد در مردادماه سال 1390، در منطقه مورد مطالعه، میانگین رطوبت نسبی و دمای متوسط سالانه، روند افزایشی و مجموع بارش سالانه روند کاهشی داشته است. مطالعات بیشتری نیاز است تا بهطور دقیق مشخص شود این تغییرات، بیشتر ناشی از احداث سد هستند یا عامل تغییرات جهانی اقلیم نیز در آن دخیل بوده است.
سد گتوند,روش تخمینگر شیب سن,آزمون من- کندال,اقلیم,خوزستان,کارون
https://www.ijgeophysics.ir/article_115117.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_115117_91515c85a435a6dc116ba8b8a8d1cb11.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
14
3
2020
09
22
پیشبینی تلاطم هوای صاف در غرب ایران (مسیر پروازی تهران- اهواز و تهران- اردبیل) با استفاده از شبیهسازیهای مدل WRF
120
143
FA
محمدمهدی
آریامنش
دانشجوی دکتری هواشناسی، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
mm.aryamanesh@ut.ac.ir
سرمد
قادر
0000-0001-9666-5493
دانشیار، گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
sghader@ut.ac.ir
عباسعلی
علی اکبری بیدختی
0000-0003-4841-2218
استاد، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
bidokhti@ut.ac.ir
امید
علیزاده
0000-0003-4801-6338
دانشیار، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
omid.alizadeh@ut.ac.ir
10.30499/ijg.2020.235239.1277
تلاطم هوای صاف پدیدهای جوّی است که میتواند سلامت پرواز را به خطر اندازد و محدودیتهایی را در مراقبت پرواز و عملیات هوانوردی ایجاد کند؛ ازاینرو با توجه به اینکه کشور ایران در منطقه غرب آسیا واقع است و به نوعی دروازه ورود به اروپای شرقی به شمار میرود، به نظر میرسد مطالعه پیشبینی وقوع تلاطم هوای صاف روی کشور ضروری باشد. بهاینمنظور از شاخصهای تلاطم هوای صاف مانند عدد ریچاردسون، چینش قائم باد و شاخص داتن استفاده و با گزارشهای خلبان و نقشههای هوانوردی راستیآزمایی شد. سپس با استفاده از دادههای مدل GFS بهعنوان ورودی مدل میانمقیاس WRF و با سه دامنه تودرتو با تفکیک 2، 6 و 18 کیلومتری، پیشبینی تلاطم هوای صاف برای بیست و چهار ساعت در منطقه غرب ایران، بهویژه در دو مسیر پروازی تهران به اردبیل (9 مارس 2018) و اهواز به تهران (24 آوریل 2018) برای هر دو روز صادر شد. این دو مسیر پروازی هر دو در مسیر رشتهکوههای البرز و زاگرس قرار دارند. نتایج نشان داد پیشبینی CAT با استفاده از شاخص داتن و طرحواره لایه مرزی YSU، طرحوارههای کومولوسی KF و طرحوارههای میکروفیزیکی Lin و Kessler، پیشبینی با استفاده از شاخص چینش قائم باد و طرحواره لایه مرزی MYJ، طرحواره کومولوسی KF و طرحواره میکروفیزیکی WSM3 و نیز پیشبینی با استفاده از شاخص عدد ریچاردسون و طرحواره لایه مرزی MYJ و YSU، طرحواره کومولوسی KF و طرحواره فیزیکی Lin و WSM3 برای این دو مسیر پروازی بهترین عملکرد را داشته است. علاوه بر این، با توجه به سنجههای راستیآزمایی از بین شاخصهای معرف تلاطم هوای صاف، برای مسیر پروازی تهران به اردبیل، با تفکیک افقی 18 کیلومتر، شاخصهای داتن، عدد ریچاردسون و چینش قائم باد و برای مسیر پروازی اهواز به تهران شاخصهای عدد ریچاردسون، داتن و چینش قائم باد بهترین کیفیت پیشبینی تلاطم هوای صاف با شدت سبک تا متوسط را در نزدیکی رودبادهای همراه با ناوه و پشتههای جوّی سطوح 300 تا 200 هکتوپاسکالی دارند.
پیشبینی عددی وضع هوا,مدل WRF,عدد ریچاردسون,تلاطم هوای صاف
https://www.ijgeophysics.ir/article_113801.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_113801_5076af8cc67fc36d47abb543e76fc5aa.pdf