انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
ارزیابی و مقایسه شبیهسازیهای مدلهای HARMONIE و WRF در مقیاس همرفتی در منطقه غرب ایران
1
18
FA
ابوالفضل
نیستانی
0000-0002-0771-1548
گروه فیزیک، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
neyestani@razi.ac.ir
سرمد
قادر
0000-0001-9666-5493
گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
sghader@ut.ac.ir
نیلز
گوستافسن
موسسه هواشناسی و هیدورلوژی سوئد، نورشوپینگ، سوئد
nils.gustafsson@smhi.se
علیرضا
محب الحجه
0000-0002-5906-8486
گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
amoheb@ut.ac.ir
استفاده از مدلهای پیشبینی عددی وضع هوا برای پیشبینی پدیدههای هواشناسی در مقیاس همرفتی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. بدینمنظور استفاده از مدلهای مختلف پیشبینی عددی وضع هوا و مقایسه نتایج شبیهسازی این مدلها در درک بهتر مشکلات مرتبط با این مقیاسها و شناخت خطاهای سامانمند مدلها کمک بسیاری خواهد کرد. در این تحقیق شبیهسازیهای مختلف با استفاده از دو مدل میانمقیاس WRF و HARMONIE و با شرایط اولیه و مرزی یکسان (ECMWF ERA-Interim) به مدت 15 روز در ماه دسامبر 2013 انجام شده است. تمامی شبیهسازیها با تفکیک افقی در مقیاس همرفتی 5/2 کیلومتر و آغازگری شده در ساعتهای 00UTC و 12UTC میباشند. اجرای مدل به مدت 72 ساعت در منطقهای با کوهساری پیچیده در نیمه غربی ایران انجام شده است. نتایج نشان داد که دو مدل از عملکرد مشابهی در شبیهسازی متغیرهای مختلف برخوردار هستند. برای شبیهسازی بارش تجمعی، نتایج نشانگر عملکرد بهتر مدل WRF نسبت به مدل HARMONIE در دوره زمانی شبیهسازی است. برای بارش تجمعی 24 ساعته، مدل WRF دارای همبستگی اندکی بیشتر و خطای میانگین مربعات کمتر در همه زمانهای پیشبینی بین مقادیر مشاهداتی و شبیهسازی شده است، اما برای اریبی بارش، HARMONIE دارای عملکرد بهتری است. بهواسطه بهکارگیری دادههای بازتحلیل بهعنوان شرایط مرزی جانبی، افزایش زمان پیشبینی اثر قابل توجهی بر امتیازهای ارزیابی بارش نداشت. برای متغیرهای هواشناسی سطح زمین، اختلاف قابل توجهی در ارتباط با اریبی رطوبت نسبی تراز 2 متر برای مدل WRF و HARMONIE وجود داشت (فراتخمین رطوبت برای HARMONIE و فروتخمین برای مدل WRF). برای متغیرهای ترازهای بالا، بیشترین شباهتها در اریبی و انحراف معیار خطا مرتبط با نیمرخهای قائم دما و بیشترین تفاوتها در اریبی رطوبت نسبی در تراز 850 هکتوپاسکال مشاهده شد.
پیشبینی عددی وضع هوا,مقیاس همرفتی,WRF,HARMONIE,ایران
https://www.ijgeophysics.ir/article_65253.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_65253_522f1009bef96029668e864eefec3281.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
شبیهسازی پاشش جوّی و ارزیابی دُز با کاربست مدل جفتشده WRF-HYSPLIT برای نیروگاه بوشهر
19
50
FA
مسعود
فیضینژاد
دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران
masoudfeizi@gmail.com
حسین
ملکوتی
دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران
malakooti@hormozgan.ac.ir
مسعود
صدری نسب
دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، تهران، ایران
masoud.sadri@ut.ac.ir
سرمد
قادر
0000-0001-9666-5493
گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
sghader@ut.ac.ir
دانیل
یازجی
موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
daniel.yazgi@ut.ac.ir
شبیهسازی و پیشبینی نحوه پاشش (Dispersion) جوی مواد ناشی از ورود آلایندهها به جو (مانند مواد خروجی از دودکش کارخانههای صنعتی و نیروگاهها) دارای اهمیت بسیاری از دیدگاههای متفاوت از جمله پایش محیطی بلندمدت و محاسبات پرتوگیری (Dose Calculation) و نیز صدور هشدار مناسب در صورت بروز حادثه میباشد. یکی از راههای رسیدن به این هدف استفاده از یک سامانه جفتشده هواشناسی-پاشش میباشد. در واقع در سامانه مذکور یک مدل هواشناسی با یک مدل پاشش جوی جفت میشود. لذا هر چه دقت و قابلیت اعتماد خروجی مدل هواشناسی بیشتر باشد عملکرد سامانه جفتشده نیز بهبود خواهد داشت. در کار حاضر ابتدا عملکرد مدل WRF با ترکیبهای مختلف طرحوارههای پارامترسازی فیزیکی (خردفیزیک ابر، تابش طولموج بلند، تابش طولموج کوتاه، لایه سطحی، سطح زمین، لایه مرزی و همرفتکومهای) برای پیشبینی پارامترهای هواشناسی منطقهی مورد مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، تعداد 8 پیکربندی از دیدگاه پارامترسازیهای فیزیکی مختلف انتخاب و پس از اجرای مدل WRF برای تعدادی تاریخ منتخب و انجام حساسیتسنجی و اعتبارسنجی نتایج خروجی مدل، پیکربندی مناسب انتخاب شد. ارزیابی عملکرد پیشبینیهای مدل هواشناسی WRF بهوسیله محاسبه پارامترهای آماری از جمله ضریب همبستگی (CC) و جذر میانگین مربعات (RMSE) و مقایسه با دادههای مشاهدات گردآوری شده (برج هواشناسی و سودار نیروگاه و دادههای ایستگاههای همدیدی در اطراف آن) در تاریخهای منتخب انجام گردید.<br /> بعد از تعیین پیکربندی مناسب برای مدل WRF، شبیهسازی پاشش و پیشبینی دُز مؤثر سالانه گروه سنی بزرگسال با استفاده از مدل جفتشده WRF-HYSPLIT برای کارکرد عادی نیروگاه بوشهر انجام شد. برای این منظور پیشبینیهای مدل WRF با استفاده از پیکربندی منتخب، بهعنوان ورودی هواشناسی مدل پاشش بهکار رفت و سپس شبیهسازیهای پاشش و محاسبات دُز با مدل پاشش HYSPLIT انجام گردید. پیشبینی دُز معادل مؤثر سالانه توسط این مدل جفتشده برای سالهای 2014، 2015 و 2016 میلادی بهترتیب Sv/y <sup>8-</sup>10×8/5، Sv/y <sup>8-</sup>10×7/6 و Sv/y <sup>7-</sup>10×1/1 را به دست داد، در مقابل مقدار Sv/y <sup>8-</sup>10×7/7، برای گزارش FSAR نیروگاه، نشاندهندهی صحت پیشبینیهای دُز معادل توسط مدل جفتشده WRF-HYSPLIT میباشد. همچنین مقایسه نتایج پیشبینی دُز با حد دُز سالانه کارکرد عادی نیروگاه، مقداری کمتر از 2/0 درصد (% 2/0>) را به دست داد، که نشان میدهد پرتوگیری سالانه مردم برای کارکرد عادی نیروگاه نسبت به حد دُز قانونی اعلام شده بسیار ناچیز است.<br /> نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که مدل جفتشده WRF-HYSPLIT با تقریب بسیار مناسبی میتواند برای پیشبینی پاشش و محاسبات دُز نیروگاه مورد استفاده قرار گیرد. همچنین نتایج این مدل جفتشده میتواند در تأمین اطلاعات مورد نیاز مدیریت شرایط اضطراری برای پیشبینی حرکت پلوم رادیواکتیو و محاسبات پرتوگیری مورد استفاده قرار گیرد.
شبیهسازی,WRF,پارامترسازی,HYSPLIT,محاسبات دُز,نیروگاه بوشهر
https://www.ijgeophysics.ir/article_65254.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_65254_c767f2d2460cc2c170add90c96d73753.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
ارزیابی عددی عوامل مؤثر بر جابهجایی و دوران لرزهای دیوار حائل وزنی در قیاس با روشهای تحلیلی و تجربی
51
65
FA
سعید
غفارپور جهرمی
0000-0002-3033-7195
دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران ، ایران
saeed_ghf@sru.ac.ir
سپیده
ذوالفقار
دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران ، ایران
s.zolfaghar.69@gmail.com
سادگی در ساخت و سهولت اجرایی از مهمترین مزایای کاربرد دیوارهای حائل وزنی است. یکی از موضوعات مهم در طراحی دیوارهای حائل بر اساس عملکرد، تخمین جابهجایی، دوران و پیشبینی رفتار آن تحت بار زمینلرزه است. پیشبینی مقدار جابهجایی و دوران ایجادشده ناشی از زمینلرزه، یکی از پیچیدهترین مراحل طراحی لرزهای دیوارهای حائل وزنی با مصالح بنایی در مهندسی ژئوتکنیک است. این موضوع از پیچیدگیهای خاصی برخوردار است و محققان با ارائه روشهای مختلف تحلیل پایداری، تغییرمکان و دوران دیوار حائل را ارزیابی میکنند. هدف از این تحقیق مقایسه نتایج حاصل از تحلیل عددی با دیگر روشهای تحلیلی و تجربی استفاده شده مهندسان در طراحی بر اساس عملکرد دیوارهای حائل وزنی است. در این تحقیق دیوار حائل وزنی ذوزنقهای شکل که از مصالح بنایی ساخته شده است به روش عددی و با مدلسازی در نرمافزار آباکوس تحت تأثیر نیروی زمینلرزه قرار گرفته و تأثیر عوامل مختلف بررسی میشود. میزان و شدت تغییرمکان و جابهجایی دیوار ناشی از زمینلرزه در تراز بالادست و پاییندست امتداد قائم دیوار استخراج شده و متعاقب آن میزان و نحوه دوران لرزهای دیوار ارزیابی و تخمین زده میشود. در ادامه نتایج این بررسی با دادهها و روابط تجربی و تحلیلی دیگر محققان مقایسه شده است. در این بررسی پارامترهای مختلف تحت زمینلرزهای مشخص ارزیابی شده است که شامل تأثیر اصطکاک کف دیوار، مشخصات فیزیکی و مکانیکی خاکریز پشت دیوار و همچنین هندسه دیوار شامل قاعده کف و ارتفاع دیوار است؛ هرچند شدت و مدت زمینلرزه نیز بسیار تاثیرگذار است.
دیوار حائل وزنی,رفتار لرزهای,جابهجایی لرزهای,دوران لرزهای,روش عددی,روش تحلیلی
https://www.ijgeophysics.ir/article_51472.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_51472_bb72034b02eaa340c6874835817be72f.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
پیشبینی دیدافقی با آموزش شبکه پیشخور توسط الگوریتم یادگیری پسانتشار ارتجاعی
66
81
FA
فریده
حبیبی
0000-0002-3831-174X
گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران
fhabibi@ut.ac.ir
پدیدههای هواشناسی حاصل سامانههای پیچیدهای هستند که بخشهای مختلفی در تماس با هم و محیط اطراف دارند. هدف این تحقیق نمایش کارایی شبکههای عصبی در پیشبینی متغیرهای هواشناسی است. برای این منظور پیشبینی دید افقی که کاربرد فراوان در هواشناسی و هوانوردی بهویژه در فرودگاهها دارد برای بررسی انتخاب شدهاست. دادههای این بررسی، تلفیقی از گزارشهای متار و سینوپ ایستگاه بندرعباس در بازه 1 تا 30 مارس 2014 است. برای پیادهسازی شبکه، ابتدا دادههای آموزش، آزمون و اعتبارسنجی شبکه بهصورت تصادفی با نسبتهای ۷0، ۱۵ و ۱۵ درصد استخراج و ذخیره شد تا برای مقایسه حالتهای مختلف اجرای شبکه از داده یکسان استفاده شود. ترکیبهای مختلف هفت متغیر دما، دمای نقطهشبنم، هوای حاضر، فشار، میزان پوشش ابر آسمان، سمت و سرعت باد، بهعنوان ورودی به شبکه پیشخور دادهشد که خروجی آن دیدافقی است. در مجموع همبستگی و جذر میانگین مربعات خطا برای ۲۸ حالت بررسی شدهاست. نتایج نشان میدهند که ترکیبهای حاوی پدیده هوای حاضر بیشترین همبستگی را با دیدافقی دارند و کمیتهای دمای نقطهشبنم، فشار و میزان پوشش ابر به تنهایی تاثیری روی آن ندارند. بعد از پردازشهای اولیه، از شبکه پیشخور با الگوریتم یادگیری پسانتشار ارتجاعی با هشت نرون و تابع سیگموئید در لایه پنهان، تابع خطی در لایه خروجی برای پیشبینی استفاده شد. این شبکه با دو سری دادههای استاندارد شده بین بازههای صفر و یک، 0/1 و 0/9، نموهای افزایش و کاهش متفاوت برای بایاسها و وزنها، و همچنین نرخهای یادگیری متفاوت اجرا شده است. مقدارهای مناسب برای این کمیتها بهترتیب 1/2، 0/35 و 0/0001 هستند و استانداردسازی دادهها در حد فاصل بین صفر و یک مناسب نیست. مقادیر ضریب کسر مطلق از واریانس برای دادههای آموزش، آزمون و اعتبارسنجی بهترتیب 0/9972، 0/9856 و 0/9839 بهدست آمد که نشان میدهد نزدیک به 98 درصد مقدار دیدافقی تحت تاثیر این متغیرهای مستقل بوده و مابقی تغییرات آن وابسته به سایر عوامل است.
پیشبینی,دید افقی,شبکه پیشخور,نرخ یادگیری,پسانتشار ارتجاعی
https://www.ijgeophysics.ir/article_56015.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_56015_fc7d15a40b3468a2bcb80e7aa5e534e0.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
پیشبینی تراوایی سنگ مخزن با استفاده از روشهای عدم قطعیت: سیستم فازی نوع دو
82
91
FA
حمید
حکیمی نژاد
گروه مهندسی کامپیوتر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
hakimi.hamid@gmail.com
میترا
میرزارضایی
گروه مهندسی کامپیوتر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات ، تهران، ایران
mirzarezaee@srbiau.ac.ir
بابک
نجار اعرابی
دانشکده برق و کامپیوتر، دانشگاه تهران، تهران، ایران
araabi@ut.ac.ir
تراوایی یا نفوذپذیری خاصیتی از سنگ مخزن است که به جریان سیال از سنگ مخزن میپردازد و از فاکتورهای مهم در تولید نفت و گاز از مخزن به حساب میآید. این پارامتر در شرایط آزمایشگاهی از طریق مغزهگیری به دست میآید که روشی پرهزینه و زمانبر است و همچنین برای همه چاههای موجود در یک میدان نفتی امکانپذیر نیست. امروزه این پارامتر را با استفاده از دادههای لاگ پتروفیزیکی به روشهای آماری و هوشمند محاسبه میکنند. در این مقاله از الگوریتمهای هوشمند جهت پیشبینی تراوایی با استفاده از لاگهای پتروفیزیکی استفاده شده است. این پژوهش بر روی دادههای چهار چاه کنگان و دالان واقع در میدان پارس جنوبی انجام شده است. از مجموع هشت ویژگی استخراج شده از هر چاه، با استفاده از روش انتخاب ویژگی مبتنی بر همبستگی، چهار ویژگی مؤثر در هر چاه انتخاب شدند. سپس از روشهای رگرسیون، شبکه عصبی چندلایه، شبکه عصبی RBF(Radial Basis Function) ، مدل درخت خطی محلی (LOLIMOT: Local Linear Model Trees)، سیستم فازی نوع یک و سیستم فازی نوع دو برای پیشبینی تراوایی استفاده شد. نتایج نشان داد که با توجه به وجود عدم قطعیت در پارامترهای پتروفیزیکی و تراوایی، سیستم فازی نوع دو عدم قطعیتها را بهتر پوشش میدهد. این روش در حالت پایه، تراوایی را با دقت 9481/0 و ریشه دوم میانگین مربعات خطای 3060/0 پیشبینی کرد. با استفاده از روش ترکیبی GSA-GA (Gravitational Search Algorithm - Genetic algorithm)، تعداد قواعد فازی و نیز با استفاده از روش خوشهبندی K-means، توابع عضویت فازی بهبود یافت و این بهبودها منجر به افزایش دقت پیشبینی تراوایی با ضریب تعیین 9768/0 و کاهش ریشه دوم میانگین مربعات خطا به مقدار 1602/0 شد.
پیشبینی خواص سنگ,تراوایی,سیستم فازی نوع دو,الگوریتم جستجوی گرانشی,الگوریتم ژنتیک
https://www.ijgeophysics.ir/article_56981.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_56981_2c667833509e280f143fbd4f9d5fcdf8.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
ارزیابی مشاهدات دمای درخشندگی ماهواره مایکروویو SMOS در مقایسه با دادههای شبیهسازی شده با مدل L-MEB
92
106
FA
مژده
جامعی
دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
mozhdeh.jamei@gmail.com
محمد
موسوی بایگی
گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
mousavib@um.ac.ir
امین
علیزاده
گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
alizadeh@gmail.com
پرویز
ایران نژاد
گروه فیزیک فضا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
piran@ut.ac.ir
مأموریت اسموس (SMOS)، نخستین مأموریت ماهوارهای آژانس فضایی اروپا (ایسا) برای پایش جهانی رطوبت خاک، در سال 2009 آغاز شد. این ماهواره حامل اولین تابشسنج مایکروویو نوار-L است که دماهای درخشندگی چندزاویهای با پوشش جهانی را در سطح زمین برآورد میکند. هدف پژوهش حاضر ارزیابی دادههای دمای درخشندگی قطبش افقی (TB<sub>h</sub>) و قطبش قائم (TB<sub>v</sub>) محصولات قطبیده کامل چندزاویهای ماهواره اسموس (MIR_SCLF1C) است. در این تحقیق دادههای اسموس از طریق مقایسه با دادههای شبیهسازی شده در پنج ایستگاه هواشناسی در غرب و جنوب غرب کشور طی سالهای 2012 و 2013 ارزیابی شده است. شبیهسازی دماهای درخشندگی TB<sub>h </sub> و TB<sub>v</sub> با استفاده از مدل گسیل مایکروویو نوار L-از زیستکره (مدل L-MEB) در ایستگاههای مطالعاتی صورت گرفت که نتیجه آن دستیابی به پنج سری داده مرجع دمای درخشندگی برای ارزیابی مشاهدات اسموس بود. نتایج ارزیابی دماهای درخشندگی اسموس نشان داد که دادههای اسموس در ایستگاههای اهواز، سرارود و سرابله دارای مقداری کمبرآوردی و در ایستگاههای داراب و اکباتان مقداری بیشبرآوردی هستند. تحلیل مقادیر RMSD مشخص کرد که دادههای TB<sub>h</sub> اسموس در ایستگاههای اهواز، سرابله و دادههای TB<sub>v</sub> اسموس در ایستگاههای اهواز، داراب و سرابله بیشترین دقت را دارند. همچنین کمترین مقادیر cRMSD دادههای دمای درخشندگی TB<sub>h </sub> و TB<sub>v</sub> اسموس مربوط به ایستگاههای اهواز و داراب است. تحلیل ضرایب همبستگی بین مشاهدات اسموس و دادههای شبیهسازی شده بیانگر همبستگی خوب (9/0-8/0 R<sub>TBh</sub> = و 93/0-81/0R<sub>TBv</sub> = ) بین دادهها در همه ایستگاههای مطالعاتی بود. در مجموع یافتههای حاصل از این پژوهش اطلاعات با ارزشی در خصوص خطاها و عدم قطعیتهای محصولات دمای درخشندگی اسموس در محدوده مطالعاتی ارائه داده که بهعنوان یک تحقیق مرجع برای استفاده از محصولات رطوبت خاک اسموس در مطالعات هواشناسی و آبشناسی کاربرد دارند.
ماهواره اسموس,مایکروویو غیرفعال,دمای درخشندگی,نوار-L,مدل L-MEB
https://www.ijgeophysics.ir/article_57309.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_57309_2d738bd6ab87ee9a1e9a6082ed4115cc.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
پاسخ دادههای لرزهنگاری به تزریق گاز به مخازن هیدروکربنی با اهداف ازدیاد برداشت و ذخیرهسازی زیرزمینی
107
126
FA
رضا
فلاحت
دانشگاه صنعتی سهند تبریز، تبریز، ایران
rezafalahat2001@gmail.com
گاز طبیعی در مخازن زیرزمینی بهصورت مستقل و یا بهصورت کلاهک گازی در مخازن نفتی وجود دارد. در کنار آن، گاز با هدف ازدیاد برداشت (IOR/EOR) و یا با هدف ذخیرهسازی زیرزمینی، به مخازن هیدروکربنی تزریق میشود. در موارد قابلتوجهی از پروژههای تزریق گاز، ناهمگنی (Heterogeneity) مخازن زیرزمینی و وجود گسلها، باعث حرکت گاز به مکانها و لایههای ناخواسته میشود که باعث عدم تأمین هدف اصلی پروژه میگردد. برای رفع این نگرانی و پایش (Monitoring) تزریق گاز زیرزمینی با اهداف ازدیاد برداشت و یا ذخیرهسازی، از دادههای لرزهنگاری چهاربعدی استفاده میشود که در حقیقت تکرار لرزهنگاری سهبعدی در زمانهای متوالی است. در سالهای اخیر موفقیتهای قابلتوجهی از کاربرد این تکنیک نسبتاً جدید ارائه شده است. با وجود این موفقیتهای کیفی، مشکلات فراوانی در زمینه محاسبات کمی در صورت وجود گاز در مخازن زیرزمینی گزارش شده است. مبنای این مشکلات پاسخ کاملاً غیر خطی گاز به پارامترهای کشسانی سنگ از قبیل سرعت صوت بوده است. در صورت تزریق گاز به سنگهای حاوی آب و همچنین نفت، کاهش شدیدی در سرعت صوت بهازای افزایش چند درصد گاز ایجاد میشود؛ اما با افزایش بیشتر اشباعشدگی گاز، تغییری در سرعت صوت ایجاد نمیشود. این مورد باعث نتیجهگیری کلی عدم کارایی دادههای لرزهنگاری برای محاسبه تغییرات اشباعشدگی گاز شده است. در این کار پژوهشی، اقدام به درک توزیع و پراکندگی گاز در داخل مخازن هیدروکربنی و در مقیاس مخزن گردید و مشاهده شد که توزیع گاز در مقیاس مخزن متفاوت از توزیع آن در مقیاس آزمایشگاهی است. با تزریق گاز به مخازن هیدروکربنی، گاز به قسمتهای بالای مخازن مهاجرت کرده و در زمان اندکی، به اشباعشدگی ثابتی با نام اشباعشدگی گاز بیشینه (برابر1-S<sub>wir</sub> ) میرسد. با ادامه تزریق گاز، ضخامت گاز از بالای مخزن و به سمت پایین شروع به افزایش میکند ولی اشباعشدگی گاز ثابت میماند؛ بنابراین تنها متغیر موجود، ضخامت گاز خواهد بود و بر خلاف مقیاس آزمایشگاهی، اشباعشدگی گاز تقریباً ثابت است. این مشاهده باعث ارائه پاسخهای مناسب برای لرزهنگاری چهاربعدی (و همچنین سهبعدی) شد. دو نشانگر اصلی لرزهنگاری چهاربعدی، تغییرات دامنه (Amplitude Change) و شیفت زمانی (Timeshift) برای این کار انتخاب شدند. این پاسخها بهصورت تحلیلی استخراج شده و بهصورت عددی بررسی گردیدند. صحت معادلات ارائه شده با استفاده از مدلهای مختلف با ضخامتها و ناهمگنیهای متفاوت بررسی شدند و مشاهده شد که برای تزریق گاز به مخازنی با کیفیت متوسط تا خوب، پاسخ نشانگرهای لرزهنگاری به ضخامت گاز تزریق شده (و یا حجم گاز تزریق شده) بهصورت خطی میباشد؛ بنابراین دادههای لرزهنگاری قادر به نشان دادن حجم گاز تزریق شده در قسمتهای مختلف بهصورت کمی است. صحت نتایج اخذ شده در این کار تحقیقی نیاز به مطالعه بیشتر در مخازن با کیفیت پایین (تخلخل و تراوایی بسیار پایین) دارد.
لرزهنگاری سهبعدی و چهاربعدی,تزریق گاز,ذخیرهسازی گاز,ازدیاد برداشت
https://www.ijgeophysics.ir/article_57740.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_57740_38e97f5bbd7ce5e219420b1c354515a0.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
برآورد ضریب کیفیت امواج SH در جزیره قشم با استفاده از پسلرزههای زلزله 6 آذر 1384
127
140
FA
نازنین
ارباب
گروه فیزیک دانشکده علوم، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران
arbab.nazanin@gmail.com
عباس
غلام زاده
گروه فیزیک دانشکده علوم، دانشگاه هرمزگان، هرمزگان، ایران
abbas.gholam@hormozgan.ac.ir
در این مطالعه تضعیف امواج S<sub>H</sub> در جزیره قشم مورد بررسی قرار گرفته است. امواج برشی دارای دو مؤلفه عمودی و افقی است. بخش افقی آن که موج S<sub>H</sub> نامیده میشود، مخربترین بخش امواج زلزله است. تعداد 661 پسلرزه ناشی از زلزله 4 آذر 1384 قشم که بهدقت تعیین محل شده بودند انتخاب و 18343 نگاشت مربوط به این رویدادها مورد پردازش قرار گرفت. با چرخش مؤلفهها، بخش افقی امواج برشی را جدا کرده و ضریب کیفیت امواج برشی افقی با استفاده از روش بهنجارش پساموج در پنج پهنای باند فرکانسی 2-1، 4-2، 8-4، 16-8، 32-16 هرتز با فرکانس مرکزی 5/1، 3، 6، 12، 24 هرتز در پنجره زمانی 30 ثانیه که با فیلتر میانگذر باترورث مرتبه 2 شدهاند، برآورده شده است. بر اساس محاسبات انجام شده تضعیف امواج برشی افقی بهصورت زیر میباشد: Q<sub>SH </sub>= (11 ± 1.2) f<sup>(1.2 ± 0.105</sup><sup>)</sup> که به معنای تضعیف زیاد امواج برشی است. همچنین تضعیف امواج برشی در دو امتداد شمال غرب- جنوب شرق و شمال شرق- جنوب غرب، بهطور جداگانه به ترتیب بهصورت Q<sub>SH </sub>= (9 ± 1.5) f<sup>(1.49 ± 0.185</sup><sup>)</sup> و Q<sub>SH </sub>= (10 ± 1.2) f<sup>(1.23 ± 0.1</sup><sup>)</sup> به دست آمد.
در بررسی آزیموتی، تضعیف امواج برشی افقی برای فرکانسهای کم، در دو راستای شمال شرق- جنوب غرب و شمال غرب- جنوب شرق تقریباً برابر شده است که به نظر میرسد در این منطقه تضعیف مؤلفه افقی امواج برشی تحت تأثیر امتداد ساختارهای زمینساختی قرار نگرفته و بیشتر تابع جنس مواد تشکیلدهندهی پوسته در این منطقه میباشد. در فرکانسهای بیشتر از 6 هرتز، تفاوت قابل ملاحظهای بین تضعیف در دو امتداد وجود دارد که میتواند ناشی از ابعاد ناهمگنیهای موجود در منطقه باشد. مقدار پارامتر n که بیانگر میزان پراکنش امواج لرزهای است در امتداد شمال غرب- جنوب شرق بهصورت قابل ملاحظهای بیشتر بوده که دلالت بر پراکنش بیشتر امواج برشی در این امتداد دارد.
ضریب کیفیت,تضعیف,امواج برشی,جزیره قشم
https://www.ijgeophysics.ir/article_58101.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_58101_93d3f903583a2bd87d5a0e214baff99f.pdf
انجمن ملی ژئوفیزیک ایران
مجله ژئوفیزیک ایران
2008-0336
2783-168X
12
1
2018
05
22
نقش هموارسازی اثرات توپوگرافی – ایزوستازی بر آنومالی جاذبی
141
153
FA
مهدی
گلی
دانشکده عمران دانشگاه شاهرود، سمنان، ایران
goli@shahroodut.ac.ir
حسین
موسوی الکاظمی
گروه مهندسی نقشهبرداری، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
hmoossavi@eng.ui.ac.ir
اثر جاذبی توپوگرافی یک مؤلفه عمده در تغییرات شتاب ثقل است که نقش عمدهای در مطالعه میدان ثقل زمین در ژئودزی و ژئوفیزیک دارد. حذف این اثر یک گام مهم در مدلسازی محلی میدان ثقل زمین و اکتشافات ژئوفیزیکی است. با حذف اثر توپوگرافی و نرم شدن سیگنال آنومالی جاذبه امکان تقریب با دقت بهتر این سیگنال فراهم میشود. این مطالعه به نقش اثرات توپوگرافی و ایزوستازی در نرم کردن سیگنال آنومالی جاذبی میپردازد. در این راستا مدلهای مختلف آنومالی جاذبی نظیر هوای آزاد، بوگه، مدلهای ایزوستازی پرات، ایری و وینینگ میننر- موریتز (VMM) مورد بررسی و مقایسه قرار میگیرد. از آنجا که توپوگرافی بخش عمده تغییرات طولموجهای کوتاه میدان جاذبی را در بر میگیرد، انتظار میرود آنومالیهای بوگه نسبت به آنومالی هوای آزاد نرمتر باشند. برای بررسی نقش اضافه شدن اثر جبران ایزوستازی، آنومالیهای دو مدل ایدهآل پرات و ایری به همراه مدل موهو تعیینشده از مدل وینینگ میننر- موریتز با بوگه مقایسه میشود. تحلیل عددی روی دادههای گرانی زمینی منطقه کوهستانی کلرادو در کشور امریکا انجام گرفت. تحلیل طیفی دو بعدی کمترین مربعات برای بررسی نرمی سیگنالهای هوای آزاد، بوگه و پرات، ایری و VMM بهکار برده شد. نتایج نشان میدهد مدلهای ایزوستازی نقشی در حذف فرکانسهای بالای میدان نسبت به مدل بوگه ندارند. بر این اساس هموارسازی مدلهای ایزوستازی شامل طولموجهای بزرگتر از 50 کیلومتر است. مدل ایزوستازی VMM نرمترین سیگنال را نسبت به سایر بیهنجاریهای دیگر ایجاد میکند.
آنومالی جاذبی,اثر توپوگرافی-ایزوستازی,وینینگ-مینز-موریتز,هموارسازی
https://www.ijgeophysics.ir/article_62314.html
https://www.ijgeophysics.ir/article_62314_7d0e6adbbbaa479d39ae726de26d51b8.pdf