TY - JOUR ID - 140724 TI - تأثیر عرض‌های بحرانی بر شکست امواج روی شرق مدیترانه و غرب آسیا JO - مجله ژئوفیزیک ایران JA - IJG LA - fa SN - 2008-0336 AU - خدادی, محمد مهدی AU - مرادی, محمد مرادی AU - آزادی, مجید AU - رنجبر سعادت آبادی, عباس AD - کارشناس سازمان هواشناسی، تهران، ایران AD - دانشیار پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، تهران، ایران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 16 IS - 1 SP - 119 EP - 140 KW - عرض‌های بحرانی KW - شکست امواج KW - شیو تاوایی پتانسیلی شبه‌زمینگرد KW - شار فعالیت موج DO - 10.30499/ijg.2021.305164.1363 N2 - شکست امواج عاملی مؤثر در رفتار امواج طی دوره زندگی چرخندهای کژفشار است. در این پژوهش نقش عرض‌های بحرانی در فرایند شکست امواج گذرا از شرق مدیترانه و غرب آسیا بین سال‌های 1979 تا 2018 بررسی شده است. با استفاده از داده‌های بازتحلیل ERA-Interim، کمیت‌های شیو تاوایی پتانسیلی شبه‌زمینگرد، شار فعالیت موج و همگرایی شار فعالیت موج طی فرایند شکست امواج در لایه hPa150-300 محاسبه و بررسی شده است. نتایج نشان داد چهار روز قبل از شکست واچرخندی امواج روی غرب آسیا، نفوذ پشته روی اروپا سبب تقویت سرعت مداری روی شمال اروپا و انحراف شرق‌سوی پشته می‌شود. تقویت سرعت مداری سبب شکل‌گیری نواحی با شیو منفی تاوایی پتانسیلی در شمال اروپا و بازتاب استواسوی ناوه از عرض‌های بحرانی می‌شود. در پایین‌دست ناوه نیز تقویت جت در راستای شمال شرقی- جنوب غربی سبب تشکیل عرض‌های بحرانی و بازتاب غرب‌سوی ناوه می‌شود. در شکست چرخندی امواج روی غرب آسیا، تقویت پشته و ناوه روی شرق اروپا سبب شکل‌گیری جت و عرض‌های بحرانی در راستای شمال غربی- جنوب شرقی از بالادست تا پایین-دست ناوه در عرض‌های میانی می‌شود. بازتاب قطب‌سوی ناوه از عرض‌های بحرانی سبب گردش چرخندی ناوه و تقویت آن در عرض‌های بالاتر می‌شود. شکست موج سبب تبدیل ناوه به دو قسمت در عرض‌های متفاوت روی شرق اروپا و غرب آسیا می‌شود. دو تا چهار روز بعد از شکست موج، همراه با تضعیف جت‌ها و عرض‌های بحرانی در بالادست ناوه، جت‌ها و عرض‌های بحرانی در پایین‌دست ناوه تقویت می‌شوند که این موضوع سبب تقویت ناوه در عرض‌های پایین‌تر روی شرق مدیترانه و غرب آسیا می‌شود به‌طوری‌که ابتدا قسمت بالایی ناوه از عرض‌های بالاتر و سپس قسمت پایینی ناوه از روی خاورمیانه و ایران گذر می‌کند.     ناحیه بحرانی شکل‌گرفته در شکست‌های واچرخندی، قوی‌تر از ناحیه بحرانی در شکست‌های چرخندی است؛ درنتیجه مؤلفه نصف‌النهاری شار فعالیت موج در پایین‌دست ناوه‌ها در شکست واچرخندی بیشتر از شکست چرخندی است و شکست واچرخندی، قوی‌تر از شکست چرخندی امواج است. UR - https://www.ijgeophysics.ir/article_140724.html L1 - https://www.ijgeophysics.ir/article_140724_733cc7a717afcf14d955d56720839d37.pdf ER -